ذاکره حکمت زنی از افغانستان اخیرا شغل رویایی خود به عنوان پزشک را کنار گذاشت و تصمیم گرفت تمام وقت با پناهندگان در ترکیه کار کند.
او نهاد خیریه‌‌ای آرسا را پانزده سال پیش از اتاق دانشجویی خود همراه با شوهر و چند تن از دوستانش راه اندازی کرد تا زبان‌های ترکی، انگلیسی و سواد خواندن و نوشتن را به صورت رضاکارانه به پناهندگان آموزش دهد.
مولد این ایده اما یک برخورد شانسی بود که سرانجام مسیر کاری او را نیز تغییر داد.
با آنکه اکنون نام ذاکره حکمت با پناهندگان افغان در ترکیه تقریبا عجین شده است، داستان زندگی او از یک خانه محقر در ولایت غزنی در جنوب‌شرقی افغانستان شروع می‌شود.
ذاکره مانند هزاران دختر دیگر در دوره اول حاکمیت طالبان در سالهای ۱۹۹۶ از ادامه تحصیل باز ماند ولی از تلاش برای ادامه آموزش دست نکشید.
محرومیت از آموزش
او می‌گوید: «تلاش می‌کردم با کمک معلمان و خانواده‌ام به صورت پنهانی درس بخوانم و این دوره سیاه را پشت سر بگذرانم تا جاهل باقی نمانم.»
با پشت سرگذراندن این دوره، ذاکره خود را برای امتحان ورودی به دانشگاه و گرفتن بورسیه های تحصیلی از خارج از افغانستان آماده کرد.
او می‌گوید: «من در خانواده فقیر به دنیا آمده‌ام. خانواده‌ام پول دفتر و قلم را نداشت و مادرم لباس‌های خود را می‌فروخت تا هزینه دفتر و قلم را فراهم کند و من بتوانم به مکتب بروم.»
فقر و ممنوعیت آموزش نتوانستند سد راه این دختر قاطع و پراستقامت شوند. او موفق شد سه بورسیه مختلف تحصیلی از سه کشور متفاوت دریافت کند و او بورسیه ترکیه در رشته پزشکی را انتخاب کرد.
اما او می‌گوید که اسم او به دلیل دختر بودنش از فهرست برندگان حذف شده بود.
ذاکره می‌گوید که سه بار با مشکلات زیاد از ولایت غزنی به کابل سفر کرد و به سفارت ترکیه رفت تا دلیل حذف شدن اسم خود از این فهرست را پیدا کند.
ذاکره می گوید: «پس از اصرار زیاد، سفارت ترکیه اوراق امتحان را به من نشان داد. من نمرات بلندی گرفته بودم اما مقامات افغان اسم من و پنج دختر دیگر از ولایت غزنی را از فهرست حذف کرده بودند و به سفارت ترکیه گفته بودند که دختران نباید به تنهایی به خارج از کشور سفر کنند.»
از دانشجویی تا مدافع حقوق پناهندگان
ذاکره حکمت در سال ۲۰۰۸ به ترکیه رفت تا در رشته پزشکی تحصیل کند. او به زودی زبان ترکی را فراگرفت و در سال ۲۰۰۹ انجمن همبستگی پناهندگان افغان، آرسا، را تاسیس کرد.
اما ایده این انجمن از یک مکالمه تلفنی به زبان فارسی در یک ترمینال آمد.
«وقتی مکالمه تمام شد، زنی بسوی من دوید و مرا در آغوش گرفت و گریه کنان پرسید از کجا هستید که به زبان فارسی صحبت می‌کنید؟ من گفتم از افغانستان هستم. او گفت من هم از افغانستان هستم و چهار شبانه روز است که با خانواده‌ام در این ترمینال هستیم، زبان ترکی بلد نیستیم و نمی‌دانیم به کجا برویم.»
ذاکره آنها را کمک کرد به اداره مهاجرت بروند و در همانجا به فکر ایجاد انجمن آرسا افتاد.
ذاکره انجمن آرسا را از اتاق محقر دانشجویی‌اش راه انداخت و ابتدا خودش زبان ترکی و شوهرش زبان انگلیسی را به پناهجویان به صورت رایگان آموزش می‌دادند.
بزرگترین آرزوی ذاکره کوچولو «پزشک شدن و نجات دادن جان افراد بود».
اما چه سبب شد او حرفه مورد علاقه خود را کنار بگذارد و مدافع پناهجویان شود؟
ذاکره می‌گوید: «بیش از چهارسال پزشک ارشد بخش پناهجویان یک بیمارستان دولتی بودم. پناهندگان با مشکلات زیادی به ما مراجعه می‌کردند و من متوجه شدم که تمام این مشکلات را نمی‌شود تنها با علم پزشکی حل کرد.»
مشکلات پناهندگان سبب شده ذاکره بیشتر اوقات در سفر باشد و «بین پناهندگان، دولت ترکیه و موسسات خیریه پل بزند».
او آرسا را در کنار زندگی پرمشغله‌ای خانوادگی اداره می‌کند و «اکثرا نیمه شب» سفر می‌کند تا شاهد خداحافطی تلخ سه فرزند قد و نیم قدش نباشد.
پناهندگان چی می‌گویند؟
یک زن ایرانی با نام مستعار سپیده می‌گوید «بزرگترین معجزه زندگی» خود را روزی دید که ذاکره حکمت او و خانواده هشت نفره و مسن او را از اردوگاه پناهجویان که «شبیه زندان واقعی بود» بیرون آورد.
زن ۲۶ ساله سوری که شش فرزند خوردسال دارد، می‌گوید از کمک‌های نقدی آرسا در زمان کرونا و پس از زمین لرزه ویرانگر سال ۲۰۲۳ مستفید شده است و اکنون خودش در کلاس زبان ترکی و فرزندانش در کلاس‌های موسیقی و رقص شرکت می‌کنند.
فریدون طلایی، پناهنده‌ای از ولایت پنجشیر افغانستان که هشت سال است در ترکیه زندگی می‌کند، پسر خردسال خود را در اثر بیماری سرطان از دست داده است.
او را در دفتر آرسا ملاقات کردم که برای رسیدگی به مشکلی دیگری به آنجا آمده بود.
«پسرم سه سال در بیمارستان بستری بود که خانم حکمت در قسمت ترجمانی من را کمک می‌کرد و زمانی که پسرم درگذشت او در به خاکسپاری پسرم نیز به من بسیار زیاد کمک کرد. اکنون آمده‌ام تا وکلای آرسا در تمدید اسناد اقامتم به من کمک کنند.»
ذاکره حکمت می‌گوید: «آرسا وکلای مجربی دارد که به پناهجویان مشاوره می‌دهند و مشکلات حقوقی آنها را حل می‌کنند.»
زن جوان ۳۵ ساله بنام نرگس اصغری که صاحب پنج فرزند است نمی‌توانست از شوهرش که او را مورد «خشونت» قرار می‌داد جدا شود، چون نکاح خط (سند ازدواج) نداشت و آرسا به وی کمک کرد «طلاق اسلامی» بگیرد.
خانم اصغری می‌گوید: « من بیمه صحی (درمانی) ندارم و هزینه زایمان من را نیز آرسا پرداخته است ولی به دلیل نداشتن اسناد اقامت در ترکیه، بیمارستان به پسرم گواهی تولد نداد.»
آرسا تنها گره گشای مشکلات حاد پناهندگان نیست، بلکه زمینه‌های همزیستی و شادمانی را نیز برای پناهندگان از گروه‌های مختلف سنی و نژادی فراهم می‌کند.
مهری اکرمی زن میان سالی از ولایت هرات در غرب افغانستان در آرسا زبان انگلیسی یاد می‌گیرد و از اینکه زمینه مراوده و هم‌نشینی با دیگر زنان افغان برایش در آرسا فراهم شده «خوشحال» است.
نرگس بهبودی دختر ۱۷ سالهای از منطقه دشت برچی در جنوب غربی کابل می‌گوید: «من قبل از آشنایی با انجمن آرسا نمی‌توانستم گیتار بنوازم یا آوازبخوانم، اکنون هردو را می‌توانم انجام دهم.»
ذاکره حکمت، به پاس این فعالیت‌هایش جایزه بین‌المللی شجاعت زنان سال ۲۰۲۳ در روز جهانی زن در کاخ سفید از سوی انتونی بلینکن، وزیر خارجه، و جیل بایدن، بانوی نخست ایالات متحده، دریافت کرد.
در اعلامیهٔ وزارت خارجهٔ امریکا آمده است: «در اثر تلاش‌های داکتر حکمت، شمار زیاد افغان‌ها، به ویژه زنان و دختران و اقلیت‌ها به خدمات محافظتی مهاجران و پناهجویان دسترسی یافتند.»
ذاکره حکمت می خواهد تصویر مثبتی از پناهندگان به کشور میزبان نشان دهد.
او می گوید: «بزرگترین آرزیم تغییر دادن نگاه مردم به پناهندگان است.»
اولین کسی باشید که نظر بدهید on "ذاکره حکمت؛ پزشکی در ترکیه که خود را وقف دفاع از پناهجویان می‌کند"