زمرد پنجشیر، یکی از ارزشمندترین سنگ‌های قیمتی جهان، به دلیل زیبایی خیره‌کننده و نقش کلیدی‌اش در اقتصاد و تاریخ افغانستان، جایگاه ویژه‌ای دارد. دره پنجشیر، در ۱۱۳ کیلومتری شمال شرق کابل، با معادن غنی زمرد به مرکزی مهم برای استخراج این سنگ گرانبها تبدیل شده است. این مقاله تاریخچه، وضعیت کنونی استخراج، آمار رسمی، و تأثیرات اقتصادی و اجتماعی زمرد پنجشیر را بررسی می‌کند و با نقل‌قول‌های واقعی از مردم و منابع رسمی، تصویری جامع از این گنج طبیعی ارائه می‌دهد.
تاریخچه زمرد پنجشیر
زمردهای پنجشیر از گذشته‌های دور در تاریخ منطقه نقش داشتند. زمین‌شناسان معتقدند فعالیت‌های تکتونیکی در منطقه گسلی بین صفحات پوسته‌ای پالئوآسیایی و نئومریان، احتمالاً مرتبط با کوه‌زایی هیمالیا، این معادن را شکل داده است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که از قرن هجدهم، این سنگ‌ها به عنوان منبعی برای سنگ‌های قیمتی باکیفیت شناخته شدند. تجزیه و تحلیل ایزوتوپ اکسیژن یک زمرد تاریخی از گنجینه نظام در حیدرآباد هند، منشأ آن را به پنجشیر نسبت داد.
در دهه ۱۹۷۰، زمین‌شناسان روسی و افغانی بررسی‌های سیستماتیک را در منطقه بزمل، شرق روستای دست‌روات، انجام دادند و وجود معادن غنی زمرد را تأیید کردند. از آن زمان، این سنگ‌ها به دلیل کیفیت مشابه زمردهای کلمبیا شهرت جهانی یافتند. در سال ۲۰۱۵، حراجی کریستیز یک زمرد ۱۰ قیراطی پنجشیر را به قیمت ۲.۲۷۵ میلیون دلار فروخت که بالاترین قیمت ثبت‌شده برای هر قیراط زمرد غیرکلمبیایی بود.
وضعیت کنونی استخراج
طالبان پس از تسلط در سال ۲۰۲۱، استخراج زمرد در پنجشیر را برای مدتی متوقف کردند، اما وزارت معادن و پترولیم طالبان مجوزهای جدیدی صادر کرد. این وزارت اعلام کرد که ۷۵۰ معدن زمرد در پنجشیر ثبت شده‌اند و ۵۰۰ معدن فعال هستند. در یک سال گذشته، این معادن حدود ۷۸ هزار قیراط زمرد به ارزش ۵.۵ میلیون دلار تولید کردند.
محمد قاسم امیری، رئیس اداره معادن و پترولیم پنجشیر، اظهار داشت: «ما ۲,۲۰۹ قیراط زمرد را در مزایده‌ای به قیمت بیش از ۱۴۶ هزار دلار به تاجران Afghan فروختیم.» این مزایده‌ها، با حضور تاجران محلی و گاه بین‌المللی، تلاشی برای شفاف‌سازی فروش نشان می‌دهند. خرم شاه احمدی، کارگر معدن، گفت: «مدیریت معدن‌کاری بهبود یافته و فروش در بازار سیاه کاهش یافته است.»
با این حال، استخراج زمرد چالش‌هایی دارد. استفاده از مواد انفجاری جان کارگران را به خطر می‌اندازد. نقیب‌الله، معدن‌کار محلی، گفت: «کار در معادن سخت و خطرناک است. گاهی ماه‌ها بی‌نتیجه کار می‌کنیم، اما پیدا کردن رگ معدن، زندگی‌مان را تغییر می‌دهد.» نبود آمار رسمی از تلفات معدن‌کاران، شرایط ناامن کاری را تأیید می‌کند.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی – زمرد
زمرد پنجشیر می‌تواند اقتصاد محلی را تقویت کند، اما ساکنان معتقدند درآمد آن به توسعه منطقه اختصاص نمی‌یابد. علیم داد علیم، ساکن روستای سفید‌چهر، گفت: «پنجشیر جاده و زیرساخت مناسب ندارد. ما از حکومت می‌خواهیم درآمد زمرد را برای بازسازی ولایت هزینه کند.»
حدود ۱۰ هزار نفر در ۵۰۰ معدن فعال پنجشیر کار می‌کنند، اما بیشتر کارگران درآمد کمی بین ۶,۰۰۰ تا ۸,۰۰۰ افغانی در ماه دارند. این نابرابری نشان می‌دهد که سود اصلی به تاجران و سرمایه‌گذاران می‌رسد. وزارت معادن اعلام کرد که ۱۰ درصد درآمد فروش زمرد به عنوان مالیات به خزانه دولت واریز می‌شود، اما عدم شفافیت در هزینه‌ها انتقاد ساکنان را برانگیخته است. یک شهروند پنجشیری به رادیو آزادی گفت: «نمی‌دانیم حکومت این پول را کجا خرج می‌کند. ما توسعه پنجشیر را می‌خواهیم.»
تلاش‌های بین‌المللی برای توسعه بازار
هیئتی از ایران پیشنهاد ایجاد بازار مشترک برای فروش زمرد پنجشیر را مطرح کرد تا برند آن جهانی شود. دو بازرگان هندی نیز طرحی برای استخراج حرفه‌ای‌تر ارائه کردند که والی طالبان در پنجشیر از آن استقبال کرد. این ابتکارات می‌توانند ارزش صادرات را افزایش دهند و شرایط استخراج را بهبود بخشند.
چالش‌ها و آینده
استخراج غیرحرفه‌ای، نبود زیرساخت، و کمبود ایمنی کارگران چالش‌های اصلی هستند. طلوع‌نیوز گزارش داد که طالبان برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود مدیریت معادن تلاش می‌کنند، اما نبود گزارش‌های مستقل، صحت آمار را زیر سؤال می‌برد. محمد زید، سرمایه‌گذار محلی، گفت: «توقف استخراج در گذشته ما را متضرر کرد. حالا به تجهیزات پیشرفته و مدیریت بهتر نیاز داریم.»
نتیجه‌گیری زمرد
زمرد پنجشیر نه تنها گنجی طبیعی بلکه بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی Afghanistan است. با وجود پیشرفت در مدیریت و فروش، چالش‌هایی مانند شرایط ناامن کاری، توزیع نابرابر درآمدها، و کمبود زیرساخت باقی مانده است. ساکنان و کارگران خواستار سرمایه‌گذاری در توسعه منطقه و بهبود شرایط زندگی هستند. طلوع‌نیوز گزارش داد که شفافیت در مدیریت درآمدها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند پنجشیر را به مرکز تجارت جهانی تبدیل کند. آینده این گنج به تصمیمات امروز بستگی دارد؛ آیا زمرد پنجشیر توسعه پایدار را رقم خواهد زد یا در چرخه چالش‌ها باقی خواهد ماند؟
اولین کسی باشید که نظر بدهید on "زمرد پنجشیر: گنج پنهان در دل کوه‌های افغانستان"