شهر کابل با بحران بی‌سابقه کاهش سطح آب درگیر شده است. اکثریت خانواده‌ها در این شهر به دلیل آلوده بودن آب‌های زیرزمینی، آب آشامیدنی خود را از طریق شرکت‌های خصوصی تهیه می‌کنند. بسیاری از باشنده‌گان که توانایی خرید آب صحی را ندارند، می‌گویند که کودکان و زنان‌شان به امراض گوناگون مبتلا شده‌اند. به گفته آنان، اگر توجه لازم به مدیریت آب‌های زیرزمینی کابل صورت نگیرد، بحران کم‌آبی گسترده‌تر خواهد شد. شرکت‌های خصوصی آب‌رسانی نیز می‌گویند که سطح آب در شهر کابل کاهش یافته و آنان با حفر چاه‌های عمیق، نیازمندی‌های باشنده‌گان این شهر را تامین می‌کنند. نبود سیستم منظم شهری و تصفیه فاضلاب و جمع ‌شدن زباله‌های شهری، آب‌های زیرزمینی کم‌عمق را تحت تاثیر شدید قرار داده است. این در حالی است که یونیسف در گزارشی گفته که از هر ۱۰ نفر، ۸ نفر آنان در افغانستان آب ناسالم می‌نوشند و ۹۳ درصد کودکان در مناطق آسیب‌پذیر آبی زنده‌گی می‌کنند.

کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به یکی از چالش‌های جدی برای باشنده‌گان کابل تبدیل شده است. شماری از باشنده‌گان مناطق مختلف این شهر تایید می‌کنند که کاهش سطح آب، مشکلات زیادی برای آنان خلق کرده است. به گفته این باشنده‌گان، دسترسی به آب آشامیدنی سالم برای بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد به یک رویا مبدل شده است.

شهروندان کابل می‌افزایند که علاوه بر بیکاری، گسترش روزافزون فقر و فشارهای دست‌وپاگیری طالبان، اکنون دسترسی به آب آشامیدنی برای آنان به یک بحران جدی مبدل شده است. آنان می‌گویند که آلوده‌گی آب‌های زیرزمینی، عدم اطمینان نهادهای مربوط از صحی بودن آن و مشاهده عینی از ناپاکی آب‌ها، باعث شده که کابل‌نشینان آب مورد نیاز خود را از شرکت‌های خصوصی تامین کنند.

در پی ‌کاهش سطح آب‌ و خشکیدن چاه‌های کم‌‌عمق، ده‌ها شرکت خصوصی آب‌رسانی ایجاد شده‌اند. باشنده‌گان کابل می‌افزایند که این شرکت‌ها در رقابت تنگاتنگ از بام تا شام، از طریق بلندگوهای سیار، تبلیغات می‌کنند و بسیاری از مردم از این شرکت‌ها آب مورد ضرورت خود را می‌خرند.

 بهروز، باشنده تایمنی شهر کابل، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که آب ‌‌آشامیدنی خانواده خود را از طریق شرکت‌های خصوصی تامین می‌کند. او تصریح می‌کند که سطح آب در این منطقه پایین رفته و بسیاری از چاه‌ها آب‌ شور دارد.

آقای بهروز می‌افزاید: «شرکت‌های آب‌فروش بسیار زیاد شده است. بیش‌تر مناطق تایمنی آب شور دارد. آب‌هایی هم که شور نیست، منگ دارد و قابل نوشیدن نیست. از زرنج‌های شرکت‌های خصوصی آب می‌خریم. شرکت‌های مختلف با لودسپیکرها صدا می‌کنند.  صبح به خواب نمی‌مانند، آب تصفیه‌شده گفته کوچه‌به‌کوچه می‌گردند.»

این باشنده تایمنی تصریح می‌کند که در حال حاضر آب آشامیدنی را از شرکت‌های تصفیه آب می‌خرد و از آب چاه برای کالاشویی و ظرف‌شویی استفاده می‌کند. او با وجود خرید آب از شرکت‌های تصفیه‌کننده، ابراز نگرانی می‌کند که ممکن است این آب‌ها نیز تصفیه‌شده نباشد.

غرب کابل به‌خصوص دشت برچی و مناطق ناحیه سیزدهم، از چندین سال به این طرف از بحران کم‌آبی رنج می‌برد. باشنده‌گان منطقه ریگ‌ریشن غرب کابل ساعت‌ها برای تامین آب در صف‌های طولانی انتظار رسیدن به چند بشکه آب را می‌کشند. آنان تاکید می‌کنند که عدم دسترسی آسان به آب و افزایش بهای آن از سوی شرکت‌های خصوصی، باعث کوچ دسته‌جمعی از این مناطق خواهد شد.

حسین‌علی، باشنده‌ این منطقه، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «آب صحی نیست. مردم مجبورند آب بخرند. تعداد مردم زیاد است و شرکت‌ها رسیده‌گی نمی‌توانند. صف‌ها هر روز طولانی‌تر می‌شود. اگر وضعیت همین رقم دوام کند، مردم مجبور به کوچ خواهند شد، چون مشکلات زیاد شده می‌رود.»

افزون بر این، منطقه سرکاریز ناحیه سوم نیز این روزها با چالش کم‌آبی مواجه شده است. بسیاری از باشنده‌گان این منطقه از کاهش سطح آب و گل‌آلود بودن آن شکایت دارند. به گفته آنان، آبی که از چاه‌های کم‌عمق به‌ دست می‌آید، قابل نوشیدن نیست.

عبدالله، باشنده سرکاریز، می‌گوید: «وقتی چای می‌کنیم، سر چای چرب است. آب که در گیلاس می‌مانیم، می‌بینیم که بیش از حد منگ دارد. آبی را که شرکت‌ها هم می‌آورند، معلوم نیست چه رقم است.»

با این حال، یک شرکت آب‌رسانی خصوصی در کابل می‌گوید که آنان ماشین تصفیه‌ آب ندارند و آب را از چاه مستقیم وارد سیستم نل‌های خانه‌ها می‌‌‌سازند. نماینده این شرکت که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، می‌گوید: «ما ماشین تصفیه نداریم. از چاه مستقیم به پیپ‌های مصرفی پمپاژ می‌کنیم. به فضل خداوند مشترکین ما کدام شکایت ندارند و قیمت فی‌ متر مکعب آب ۵۰ افغانی است.»

نماینده این شرکت خصوصی آب‌رسانی می‌افزاید که این شرکت در منطقه قلعه سلطان جان انچی باغبانان در دشت برچی آب‌رسانی می‌کند و روزانه به ۳۵۰ خانواده آب می‌رساند. او تصریح می‌‌کند که منبع تامین آب آنان چاه‌های عمیق است. به گفته او، چاه‌های آب این شرکت در سطح ۷۰ متری گل‌آلود است. او می‌افزاید: «در مناطق ما امسال سه متر سطح آب پایین رفته است.»

این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که اداره ملی تنظیم امور آب گفته است سطح آب زیر‌‌زمینی شهر کابل سالانه حدود ۱۲ متر کاهش می‌یابد. به گفته این نهاد، سالانه سطح آب‌های زیرزمینی در کابل کاهش می‌یابد و مردم برای استفاده شخصی چاه‌های عمیق‌تری حفر می‌کنند.

مجله تحقیقات آب آسیای مرکزی هم گزارش داده که ظرفیت آب‌های زیرزمینی کابل تقریبا ۴۴ میلیون مترمکعب در سال است، در حالی که تقاضای آب در این شهر در سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۱۲۳.۴ میلیون متر‌مکعب بوده است. عدم تعادل بین دسترس بودن و تقاضای آب، وضعیت را بحرانی ساخته است.

از سوی دیگر، شرکت آب‌رسانی و فاضلاب شهری (AUWSSC) در سال ۲۰۱۸، گزارش داده که سیستم نل‌دوانی تنها می‌تواند ۲۰ درصد آب ساکنان شهر کابل را تامین کند. این شرکت همچنان در سال ۲۰۲۲ به باشنده‌گان کابل هشدار داده بود که سطح آب‌های زیر‌زمینی در کابل به‌طور قابل توجهی کاهش یافته که در پی این تغییرات، روند آب‌رسانی به مردم حداقل ۴۰ درصد کاهش یافته است.

اداره ملی حفاظت از محیط زیست نیز در سال ۲۰۱۹ هشدار داد که ۷۰ درصد از آب‌های زیرزمینی کابل به میزان بلندی با «مواد شیمایی و باکتریای مخرب» آلوده شده که غیر قابل استفاده است.

با این حال، تیمی از خبرنگاران بی‌بی‌سی‌ فارسی در سال ۲۰۱۷، آب کابل را در لابراتوارهای وزارت احیا و انکشاف دهات آزمایش کرد‌. نتیجه آزمایش نشان داد که حداقل ۲۰ باکتری مضر در ۱۰۰ ملی‌متر آبی که از بخش‌های غربی و شمالی کابل نمونه‌برداری شده بود، وجود داشت‌.

این در حالی است که براساس گزارش صندوق حمایت از کودکان (یونیسف) که در سال ۲۰۲۲ منتشر شده، از هر ۱۰ تن، ۸ تن در کشور آب ناسالم می‌نوشند و ۹۳ درصد کودکان در افغانستان که ۱۵.۶ میلیون تن می‌شوند، در آسیب‌پذیری آب قرار دارند. طبق این گزارش، ۹۴ درصد مکتب‌های افغانستان به آب دسترسی ندارند. به گفته این نهاد، اکثریت قریب به اتفاق مردم افغانستان آب ناسالم می‌نوشند که عواقب آن برای کودکان مخرب است.

گفته می‌شود که در پی تغییرات آب‌وهوایی، رشد جمعیت و سهل‌انگاری در زمینه وضع مقررات، تجارت خصوصی آب و حفر روز‌افزون چاه‌های عمیق، بحران کم‌آبی در کابل به‌سرعت گسترش یافته است.

منبع