خبرنگاران افغان از صدها مورد بدرفتاری از سوی مسوولان حکومت ا.ا. ، به شمول شکنجه و بازداشت اجباری، گزارش داده و نیز از افزایش سانسور در رسانه‌ها با برگشت ا.ا. شاکی اند.

گزارشگران می‌گویند که به خاطر پوشش خبرهای حملات گروه‌های تندرو یا نوشتن در مورد تبعیض علیه زنان بازداشت شده و شماری از خبرنگاران در همان سلول‌های زندان نگهداری می‌شوند که در آن جنگجویان داعش زندانی اند.

یک خبرنگار افغان که به دلایل امنیتی نخواست نامش گرفته شود، به خبرگزاری فرانس‌پرس گفت که هیچ مسلک دیگر به این حد “تحقیر شده” نیست. او گفت که هم خودش و هم دیگر همکارانش حاضر به ادامۀ کار در این مسلک نیستند و روز به روز محدودیت‌های بیشتری وضع می‌شود.

این خبرنگار گفت که اگر یک موضوع مرتبط به زنان افغان گزارش داده شود، گزارشگر با تهدیدهای تلیفونی، احضار از سوی مقام‌ها و حتا زندانی شدن روبرو می‌شود.

بر اساس گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، در سه ماه اول تسلط ا.ا. در سال ۲۰۲۱ میلادی ۴۳ درصد از رسانه ها بسته شدند و بیش از دو سوم از ۱۲ هزار کارمند رسانه‌ها شغل خود را از دست دادند. خبرنگاران زن از جمله کسانی اند که بیشترین آسیب را دیده اند.

سمیع‌الله (نام مستعار)، یک از مسوولان یک نهاد خبرنگاران افغان گفت که از زمان حاکم شدن ا.ا. بر افغانستان تا کنون ۴۵۰ مورد خشونت علیه خبرنگاران، به شمول بازداشت، تهدید، خشونت فزیکی و شکنجه ثبت شده است.

حکومت ا.ا. در اکثر موارد بازداشت خبرنگاران گفته است که آنان نه به خاطر کار رسانه‌ای بلکه در پیوند به قضایای دیگر حقوقی و شخصی بازداشت شده اند.

حیات‌الله مهاجر فراهی، معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ ا.ا. ، به تازگی در بیانیه‌ای گفته است که رسانه‌‌ها در افغانستان اجازۀ فعالیت دارند، مشروط بر اینکه “به ارزش‌های اسلامی، علایق کشور، فرهنگ و سنت‌ها” احترام بگذارند.

قوانین و مقررات جدید

ا.ا. در تازه ترین مورد وضع محدودیت بررسانه‌ها، ماه گذشته پخش زندۀ برنامه‌های سیاسی را در رسانه‌های داخلی منع کردند.

بر اساس این تصمیم ا.ا. ، رسانه‌ها نمی‌توانند بدون تایید وزارت اطلاعات و فرهنگ در مورد موضوعات سیاسی بحث‌های زنده داشته باشند. افزون بر این ا.ا. گفته اند که تحلیلگران مورد اعتماد خود را به رسانه‌ها معرفی می‌کنند تا در برنامه‌های تحلیلی و سیاسی رسانه‌های داخلی در این کشور حضور یابند.

منع کار زنان در رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، منع پوشش خبری تظاهرات و اعتراض‌های مدنی، ممنوع‌کردن نشر موسیقی، محدودیت بر پوشش زنان و تفکیک جایگاه آنان در رسانه‌ها، ممنوع‌ کردن مصاحبه زنان با مردان و برعکس آن و ده‌ها مورد دیگر، محدودیت‌هایی اند که ا.ا. در سه سال گذشته بر رسانه‌ها در افغانستان وضع کرده اند.

مقام‌های محلی ا.ا. در ولایت هلند پخش صدای زنان را در رادیو و تلویزیون منع کرده اند.
خبرنگاران افغان می‌گویند که نظارت بر حساب‌های کاربری خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی از سوی ا.ا. ، سبب شده است که دست‌اندرکاران رسانه‌ها دست به خودسانسوری بزنند.

شبکۀ تلویزیونی “افغانستان اینترنشنال” مستقر در لندن گفته است که ا.ا. برای جلوگیری از پخش نشرات این رسانه در افغانستان پارازیت پخش کرده اند.

افزون بر این، انفاذ قانون جدید امر به معروف و نهی از منکر از سوی حکومت ا.ا. ، خبرنگاران را بیشتر از پیش نگران کرده است. این قانون صدای زن را “عورت” خوانده و بلند شدن صدای زنان را در اماکن عمومی منع کرده است.

همچنین در این قانون آمده است: “سوءاستفاده از تیپ، رادیو و سایر اشیای مانند آن، تهیه و تماشای عکس و فلم اشیای ذی‌روح در کمپیوتر، موبایل و سایر اشیای مانند آن ممنوع است.”

سمیع‌الله گفته است که هرچند مقام‌های ا.ا. به خبرنگاران گفته اند که این قانون بر کار خبرنگاران تاثیری نخواهد داشت، در واقع انفاذ آن کار رسانه‌ها، به ویژه رسانه‌های تصویری را به شدت متاثر کرده است.

او گفت که پس از هر مورد بدرفتاری با خبرنگاران، زمانیکه نهادهای مدافع رسانه‌ها به وزارت اطلاعات و فرهنگ ا.ا. مراجعه می‌کنند، مقام‌ها اطمینان می‌دهند که وضعیت بهبود خواهد یافت، اما به گفتۀ وی رفتار استخبارات ا.ا. حاکی از وخامت اوضاع است.

‘تنها، راه‌گم، بی‌دفاع’

مینه اکبری، خبرنگاران تلویزیون خورشید، مانند صدها خبرنگار دیگر افغان، در سال ۲۰۲۱ و پس از حاکم شدن ا.ا. ، به دلایل امنیتی، مجبور به فرار از افغانستان شد. اکبری گفت که هنوز هم در شبکه‌های اجتماعی تهدید مرگ دریافت می‌کند.

مرتضی بهبودی، خبرنگار افغان‌تبار یک رسانه در فرانسه که در سال ۲۰۲۳ به اتهام “جاسوسی” از سوی ا.ا. باز داشت شده بود، به خبرگزاری فرانسه گفت که در جریان ده ماه در زندان ا.ا. ، همواره شکنجه شده است.

در سه سال گذشته ده‌ها رسانه در افغانستان به دلیل مشکلات مالی بسته شده و اکثر رسانه‌هایی که اکنون فعالیت دارند، با مشکلات اقتصادی دست و گریبان اند.

با توجه به اقدامات حکومت طالبان علیه رسانه‌ها، افغانستان در فهرست آزادی مطبوعات سازمان گزارشگران بدون مرز در سال ۲۰۲۴ از بین ۱۸۰ کشور در جایگاه ۱۷۸ قرار گرفته است، در حالی که پیش از حاکمیت ا.ا. این کشور در ردۀ ۱۲۲ این فهرست قرار داشت.

سازمان خبرنگاران بدون مرز ضمن تایید موارد بدرفتاری ا.ا. با خبرنگاران افغان گفته است که اکثر خبرنگارانی که بازداشت شده اند، پس از مدت کوتاهی دوباره رها شده اند.

سیلیا مرسیر، مسوول بخش جنوب آسیا در سازمان گزارشگران بدون مرز، به خبرگزاری فرانس‌پرس گفت: “نیاز ندارند که برای تاثیر بازدارنده، زندان‌ها را از خبرنگاران پرکنند…نگهداشتن آنان (خبرنگاران) در زندان برای چند روز معدود، می‌تواند از رهگذر روانی آنان را بشکند. پس از چنین تجربۀ دشوار، خبرنگاران تلاش خواهند کرد که کشور شان را ترک کنند.”

سمیع‌الله گفت: “خبرنگاران بسیار هراسان شده اند…آنان خود را تنها، راه‌گم و بی‌دفاع حس می‌کنند.”

منبع