سنگ‌های گرده ترسبات یا ته‌نشین شدگی‌های مرکب از منرال‌ها و نمک‌‌هایی است که در داخل گرده‌ها شکل می‌گیرند و گاهی اوقات مشکلات زیاد و جدی را برای بیماران خلق می‌کند سنگ گرده.

سنگ گرده در اغلب موارد یک سبب قطعی و واحد نداشته و چندین عامل سبب ایجاد آن می‌شود. رژیم غذایی،‌ وزن اضافی بدن و چاقی، برخی مشکلات صحی و برخی دواها و متمم‌های مشخص غذایی در زمرهٔ عوامل دخیل در ایجاد سنگ گرده اند.

ارثیت و تاریخچه خانوادگی سنگ گرده، ضیاع مایعات،‌ کم نوشیدن آب به ویژه در مناطق گرم و خشک، غذاهای سرشار از پروتین، نمک و قند، از جمله عوامل دیگر دخیل در ایجاد سنگ گرده پنداشته می‌شوند.

سنگ‌های گرده هر قسمت جهاز بولی – از گرده گرفته تا مثانه – را متاثر کرده می‌تواند. این سنگ‌ها زمانی شکل می‌گیرند که ادرار غلیظ شود و به منرال‌ها زمینه را فراهم کند تا به هم چسپیده و کرستل‌ها را شکل دهند.

زمانیکه ادرار حاوی مقدار بیشتر اجزای شکل دهندهٔ کرستل – چون کلسیم، اوکزالات و یوریک اسید – و مقدار کمتر آب و رقیق کننده‌های منرال‌‌ها و نمک‌ها باشد، زمینه برای شکل گیری سنگ گرده فراهم می‌شود.

اگر سنگ‌های گرده به موقع تشخیص شده و بیمار زیر درمان قرار گیرد،‌ در اکثر موارد صدمات دایمی از خود به جا نمی‌گذارد. به همین ترتیب، سنگ گرده تا زمانی که در جای خود ثابت بوده و حرکت نکند، اغلباً‌ اعراض و علایم نمی‌داشته باشد.

اما حرکت سنگ‌های گرده به سمت مثانه در بسیاری موارد بی‌نهایت دردناک بوده و منجر به بروز مشکلات جدی‌تر می‌شود. در برخی موارد سنگ‌ها بزرگ بوده و سبب بندش ادرار در مسیر جهاز بولی شده و منجر به عفونت و یا مشکلات جدی‌تر دیگر می‌شود که برای اصلاح آن نیاز به عملیات جراحی می‌باشد.

اگر سنگ گرده در حالب، تیوبی که گرده و مثانه را به هم وصل می‌کند، گیر کند، منجر به بندش جریان ادرار و در نهایت تورم گرده می‌شود. این حالت سبب درد شدید بطن و کمر، دلبدی و استفراغ، متعفن شدن بو و مکدر شدن ادرار شده و رنگ ادرار نیز گلابی یا نصورای یا هم سرخرنگ می‌باشد که نشانه‌ای از موجودیت خون در ادرار است.

در صورتیکه یک فرد درد شدید بطن و کمر داشته باشد که در هیچ وضعیتی تسکین نشود و توام با دلبدی، استفراغ، تب، لرزه، بندش ادارد و موجودیت خون در ادرار باشد، باید به زودی به داکتر مراجعه کند.

سنگ‌های گرده اشکال و انواع مختلف داشته و شناسایی نوعیت سنگ داکتر را به شناسایی علت آن و در نهایت درمان و جلوگیری از تشکل دوبارهٔ سنگ کمک می‌کند. داکتران سفارش می‌کنند که اگر سنگ گرده با ادرار به بیرون دفع می‌شود، باید کوشش شود که آن سنگ برای معاینات و تجزیه کردن به داکتر و لابراتوار برده شود.

بیشتر سنگ‌های گرده مرکب از کلسیم بوده و به شکل کلسیم اوگزالات می‌باشند. اوگزالات ماده‌ای است که توسط جگر تولید شده یا از مواد غذایی جذب می‌شود. منابع عمدهٔ غذایی اوگزالات، میوه جات، سبزیجات، مغزیات و چاکلیت است. عوامل غذایی، غذاهای سرشار از ویتامین دی،‌ برخی بیماری‌های میتابولیک سبب افزایش غلظت کلسیم یا اوکزالات در ادرار می‌شوند.

سنگ‌های کلسیم فاسفات در نزد افراد مبتلا به بیماری‌های میتابولیک و سنگ‌های یوریک اسید در نزد کسانیکه به دلیل فرط فعالیت یا اسهال آب زیاد ضایع کرده و نیز افرادی که غذاهای سرشار از پروتین صرف می‌کنند بیشتر تصادف می‌شود.

درمان سنگ گرده زیاد دشوار نیست، در اغلب موارد سنگ‌های کوچک بدون گرفتن دوا به بیرون از بدن دفع می‌شوند، اما باید به خاطر داشت که به مقدار کافی آب نوشید.

اگر سنگ بسیار بزرگ باشد که سبب بندش ادرار و افزایش خطر بروز عفونت در جهاز بولی شود، در این صورت نیاز به مداخلهٔ طبی است. در کشورهای پیشرفته سنگ‌های بزرگتر توسط شعاع به قطعات کوچکتری پارچه می‌شود که قادر به عبور از مجرای ادرار باشند. اما در برخی موارد این سنگ‌ها بیش از حد بزرگ بوده و مستلزم آن است که با عملیات باز جراحی برداشته شود.

منبع